Geluid: Wat is een decibel?

Geluid is een trilling van de lucht, met zowel een frequentie als een amplitude. Frequentie bepaalt de toonhoogte, amplitude is de sterkte van de trilling, van de golf.
De decibel geeft aan hoe luid het geluid is, maar niet als eenheid. Het gaat om een logaritmische schaalverdeling tussen het absolute minimum (de gehoordrempel) en het theoretische maximum haalbare geluidsniveau.
De door Alexander Graham Bell bedachte schaal loopt van (10)⁰ tot (10)¹², in 12 stappen. Omdat 12 stappen weinig precies is, is deze verdeling door 10 gedeeld en zo kom je bij deci-Bel of dB.

Voor een toename van 3 decibel is een verdubbeling van het bronvermogen nodig.:

• bijv. 60 dB
• is dan 63 dB
• 66 dB
• 69 dB
• 72 dB

De mens neemt een toename van 3 dB niet waar als een verdubbeling van het geluid (gelukkig). Het is merkbaar, een toename van 5 dB wordt door een mens zeker opgemerkt als significante toename.
Omdat het een logaritmische schaal is, is het absolute verschil tussen 70 en 73 dB veel kleiner dan tussen 80 en 83 dB.

dB(A)

Mensen hebben een beperkt gehoor. Niet alleen in de hoogte (hondenfluitjes), ook bij lage tonen onder 1000Hz neemt de gevoeligheid geleidelijk af.
Een standaard geluidsmeter zou alle geluid even zwaar wegen, ook de bastonen die in de muziekbeleving een grote rol spelen. Het totale volume dat een festival mag voortbrengen zou beperkt worden door tonen die de omwonenden minder goed kunnen horen, en dat vindt men niet eerlijk. Het karakter van Dance-, House-, Trance- of Hardcore-festivals zou verdwijnen als de bas grootdeels zou worden weggefilterd.
Daarom wordt er bij beoordeling van overlast gewerkt met een filter dat de meting corrigeert op de beperking van het menselijk oor; de A-weging.
Beperking van de geluidsuitstoot is dus in ieder geval gevat in een norm in dB(A)

Hoe hoger de toon, hoe minder correctie. De schaal is niet lineair, dus voor het merendeel van het geluidsspectrum geldt geen correctie.
In de toonregeling van een evenement mogen tonen van 100Hz ongeveer 20 decibel harder klinken dan tonen hoger dan 1000Hz. Een verhoging met 20 dB vraagt (logaritmische schaalverdeling) ruim 6 maal zoveel energie. Toch neemt het menselijk oor op deze frequentie de 20 dB verhoging ongeveer even hard waar als de hogere tonen in het geluid.

Een toon van 100Hz

Tot 2017 werden festivals voornamelijk genormeerd op dB(A), de grens werd getrokken bij spraakverstaanbaarheid binnenshuis.

dB(C)

Simpel gezegd, dat is meten zonder deze correctie. De fysieke geluidsdruk wordt gemeten, en de hoeveelheid bas in de mix heeft grotere invloed op de totale meetwaarde.

Over het algemeen wordt in de metingen en de normen uitgegaan van een gemiddelde van bijvoorbeeld 5 minuten. Dat geldt voor metingen dB(A) maar indien er een dB(C) norm is gegeven, dan geldt dat ook voor deze metingen.

Er wordt onderkend dat er tegenwoordig in verhouding meer basgeluid nodig is om aan het karakter van bepaalde muzieksoorten recht te doen. Door betere, sterkere subwoofers is de smaak van de DJ en het publiek veranderd en acht men meer basgeluid nodig. Voor 2017 experimenteerden verschillende gemeenten met het opleggen van een norm in dB(C), maar er is nog geen consenus over wat een goede norm zou zijn.
Wanneer er in verhouding veel bas in het geluid gemixt wordt heeft dat relatief weinig invloed op het totale volume gemeten in dB(A), maar veel invloed op de overlast.
Een vergunning voor een dancefestival waar nog dB(A) gevelnormen in staan past niet in deze tijd. Kom je die tegen, vraag je gemeente om een aanpassing, eventueel middels een bezwaar.

Het verschil tussen dB(C) en dB(A).

Het verschil tussen aantal decibels gemeten in dB(C) en gemeten in dB(A), is een goede indicatie voor het aandeel van de zware bassen in het totale volume. Wij spreken van de basverhouding. Omdat er bij de A meting een filter wordt gebruikt en bij C nauwelijks, is bij twee gelijkteijdige metingen de C waarde hoger dan de A waarde. De NSG heeft in een richtlijn een indeling gemaakt van de basverhoudingen, een verschil van 10 dB typeert men als Dance, 14 dB als House. Het moet gezegd dat deze richtlijn verouderd is; popmuziek wordt tegenwoordig in het dance-spectrum aangeboden en de dancefestivals bedienen zich van het ultrabass spectrum. Hoe dan ook, ieder muziekfeest kan worden ingedeeld op basis van de basverhouding (bij de bron; hoe groter de afstand, hoe meer bas er verhoudingsgewijs overblijft)

Kun je zelf meten?

Een gecertificeerde klasse1 meter, die je nodig hebt om een meting juridisch dicht te timmeren, is onbetaalbaar. Indicatief zijn er goede apps voor de smartphone, en slechte apps. Soms zit een app er 6 dB naast. Hou daar rekening mee, probeer meerdere apps. De app van het geluidBureau (dBmusic) is een redelijke benadering, en geeft in ieder geval een goed inzicht in de basverhouding van de muziek.

Twintig jaar geleden is door de "Interdepartementale Commissie Geluidshinder" onderkend dat gemeenten moeite hadden met het formuleren van hun beleid met betrekking tot geluidsnormen voor evenementen in de openlucht. Als handreiking is in 1996 de nota "Evenementen met een luidruchtig karakter" opgesteld en deze nota wordt tot vandaag gebruikt als leidraad in het vergunningproces voor muziekevenementen.
Ik zal hieraan refereren als nota EMELK.

Geluidswaarden binnen de woning van 45-50 dB(A) wordt gekenmerkt als 'zeer ernstige overlast', daarboven wordt de overlast als 'onduldbaar' beschouwd.

Over binnenshuis stoorgeluid van 50 dB(A) door nabijgelegen evenementen schreef men het volgende:

"Dit zou betekenen dat men (voor het gehoor) dubbel zo luid zou moeten spreken om nog goed verstaanbaar te zijn, en minimaal het spraakniveau naar 53 dB(A) zou moeten verhogen (fysisch een verdubbeling) om nog net verstaanbaar te zijn. Dit is zo'n ernstige aantasting van de persoonlijke levenssfeer, dat hier de grens zou moeten liggen van wat in redelijkheid van een omwonende gevraagd kan worden te accepteren, en wat daarom kan worden gezien als de grens waarboven een geluid als "onduldbaar" kan worden gekwalificeerd."

Opgemerkt moet worden dat in 1996 nog niet veel evenementen bestonden waar de bastonen een groot aandeel hadden in de totale geluidsproductie. Tegenwoordig is hier wel meer oog voor. Tot 2017 ging men ervan uit dat een gevelnorm in dB(A) en een basverhouding (maximaal verschil tussen C en A waardes bij het podium, bijvoorbeeld maximaal 15 dB verschil) de spraakverstaanbaarheid garandeerden.

Spraakverstaanbaarheid binnenshuis is echter niet de enige overlastmaat

Het is goed mogelijk dat niet dB(A) maar de hoeveelheid dB(C) binnenshuis de beperkende factor is voor toegestane geluidsproductie, wanneer de muziek relatief veel bastonen bevat. Een modern geluidsbeleid bevat ook een norm voor dB(C).

Hoeveel geluid er bij de woning wordt toegestaan verschilt per gemeente. Het kan afhangen van hoevaak er een evenement plaatsvindt; eenmaal per jaar is er misschien meer mogelijk dan 4 maal of vaker.

Met een toelaatbare waarde van 50 dB(A) binnenshuis (spraakverstaanbaarheid) en een gemiddelde demping door de gevels van 20 decibel of 25 dB voor nieuwere woningen, staat de gevelnorm op 70 dB(A) of 75 dB(A) voor nieuwere woningen.
Er wordt, in een ideale situatie, tijdens het gehele festival aan de gevel gemeten, en er wordt ingegrepen zodra de waardes boven de norm uitkomen. Het gaat vaak om gemiddelde waardes per 5 minuten (LAeq), en men meet bij de dichtstbijzijnde gevel.

Volstaat dit? Waar het gaat om voorkoming van geluidsoverlast van evenementen zonder excessieve basverhouding, is de gevelmeting een goed middel om bewoners te beschermen tegen onduldbare geluidsniveaus binnenshuis. Mocht er aan de gevel meer dan 70 dB(A) gemeten worden, dan moeten de schuiven naar beneden, en kan de bewoner weer slapen/tv kijken/converseren. Beter is het rekening te houden met de zwaarte van de bas. 80 dB(C) in combinatie met 70 dB(A) geeft een heel andere ervaring dan 90 dB(C) in combinatie met 70 dB(A). Steeds meer gemeenten beseffen dit, maar nog teveel gemeenten negeren dit gegeven. Zij houden vast aan de normering zoals zij dat al 20 jaar doen. Hoogstwaarschijnlijk passen een aantal van de festivals niet meer in hun huidige vorm, als er met de normering wel rekening gehouden moet worden met de bassen.

Ook de keuze voor het uitmiddelen per 5 minuten is niet altijd de beste keuze.
Dat kan betekenen dat er 4 minuten op acceptabel niveau wordt gedraaid, en 1 minuut alle schuiven vol open. Het resultaat is een verstoring van het woonklimaat en een flinke irritatie bouwt op. Beter is het om uit te middelen per 1 of 3 minuten.

Vergunningenbeleid gaat ervan uit dat enige mate van overlast niet is te voorkomen.
Beleidsmakers en uitvoerders gaan ervan uit dat de gebruikte combinatie van maatregelen volstaat ter voorkoming van onduldbare overlast. Deze aanname is echter matig gefundeerd.
Normeren in dB(C) en per 3 minuten is de eerste stap naar een beleid met kwantificeerbaar minder overlast. Maar er dient wel te worden verkend wat een redelijke norm is.

• dB(C) gedraagt zich echt anders dan dB(A)
• Spraakverstaanbaarheid binnenshuis is de enige overlastmaat
• Verstopt gevaar van uitmiddelen
• De dichtsbijzijnde gevel is niet altijd de meest belaste gevel
• Meteocorrectie?

Gekeken naar de voorgaande feiten en beweringen moet worden geconstateerd dat het voorkomen van onduldbare overlast in de woningen rondom een modern buitenfestival -met de huidige beheersingsmaatregelen- heel lastig is.

Normstelling in dB(A) of de dichtstbijzijnde woning, over 5 minuten gemiddeld, past echt niet meer bij de festivals zoals die al enige jaren gehouden worden.

Normstelling in dB(C) is nodig, en gekeken naar de hinder specifiek door bastonen, is 85 dB(C) op de meestbelaste gevel nog aan de ruime kant. Uitmiddelen per 3 minuten voorkomt enigszins kortdurende pieken, en blijkt voor evenementen werkbaar.